Chim Hồng hoàng - Loài chim nằm trong sách đỏ Việt Nam

Chim Hồng hoàng (Buceros bicornis) - loài chim rừng quý hiếm có chiếc mỏ sừng vàng đặc trưng, làm tổ trong hốc cây và có tập tính niêm phong tổ có 1 không 2.

Nếu bạn là một người yêu thích các loài chim hoang dã thì chắc hẳn không quá mấy xa lạ với chim Hồng Hoàng đúng không nào - một loài chim vô cùng quý hiếm và được bảo tồn nghiêm ngặt. Loài chim này không chỉ thu hút bởi vẻ ngoài oai vệ cùng chiếc mũ sừng độc đáo mà nó còn nhiều tập tính sinh học thú vị.

Trong bài viết hôm nay hãy cùng chim cảnh đẹp đi sâu tìm hiểu về nguồn gốc, đặc điểm hình thái cũng như tình trạng bảo tồn chim Hồng Hoàng để hiểu rõ hơn về loài chim được mệnh danh là “phượng hoàng đất” này nha!

Nguồn gốc & ý nghĩa của chim Hồng hoàng

Chim Hồng Hoàng là loài chim quý hiếm.

Chim Hồng hoàng hay còn gọi là phượng hoàng đất, tên khoa học là Buceros bicornis, một loài chim bản địa của vùng Nam Á và Đông Nam Á. Chúng có nguồn gốc từ những khu rừng rậm nhiệt đới lâu năm, nơi có độ che phủ cao, nhiều cây gỗ lớn, điển hình là một số khu vực sau:

• Ấn Độ, Bhutan, Nepal
• Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia, Malaysia, Indonesia
• Việt Nam: Từng xuất hiện tại một số tỉnh như Gia Lai, Kon Tum, Lào Cai nhưng rất hiếm.

Tên gọi “Buceros” trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là “mỏ bò” - ám chỉ chiếc mỏ khủng và đặc biệt của loài chim này.

Trong một số nền văn hóa thuộc Đông Nam Á, chim Hồng hoàng là biểu tượng của sức mạnh và sự cao quý. Bên cạnh đó loài chim này cũng đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái rừng nhiệt đới nhờ khả năng phát tán hạt giống của một số loài cây mà chúng hay ăn quả.

Trước đây, chim Hồng hoàng từng phân bố ở các khu rừng lớn thuộc tỉnh Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ nhưng hiện nay loài chim này đã không còn được ghi nhận trong tự nhiên do nạn phá rừng, săn bắt trái phép,...

Đặc điểm hình dáng chim Hồng hoàng

Chú chim Hồng hoàng có chiếc mỏ sừng sặc sỡ.

Chim Hồng hoàng (Phượng hoàng đất) được biết đến là một trong những loài chim nổi bật nhất họ Hồng hoàng - Bucerotidae nhờ chiếc mỏ sừng đặc biệt. Cùng tìm hiểu chi tiết hơn về ngoại hình của chúng ngay bên dưới đây nhé.

Kích thước:

• Chiều dài: 95 - 120 cm - Lớn nhất trong họ Hồng hoàng
• Chiều dài sải cánh: 152 - 70 cm
• Cân nặng: 2.15 - 4 kg, chim đực thường lớn hơn chim cái

Mỏ & mũ sừng:

• Mỏ lớn, dài, cong, có màu vàng ngà pha cam hoặc màu vàng tưới
• Mỏ rỗng, nhẹ nhưng rất chắc chắn
• Trên mỏ có một chiếc mũ sừng - casque - đặc điểm nhận dạng của chim Hồng hoàng.
• Mũ sừng to, rỗng bên trong, có màu vàng tươi, vàng kem, điểm xuyến thêm mảng đen ở giữa.

Đầu - cổ - mắt:

• Đầu to, cổ ngắn
• Mắt tròn, to, con cái có mắt màu xanh lam nhạt hoặc màu trắng xám, con đực có màu nâu sẫm hoặc nâu đỏ
• Quanh cổ họng và quanh mắt có một vùng da trần màu xanh lam - lam tím
• Chim cái có mí mắt màu trắng, chim đực có mí mắt màu đen

Màu lông:

• Lông có màu chủ đạo là đen tuyền
• Lông cổ và bụng có màu trắng kem hoặc vàng nhạt
• Đuôi dài màu trắng, có vạch đen ngang rõ rệt
• Lông cánh có xen kẽ một vài vệt trắng, nhìn thấy rõ nhất khi chim dang cánh bay
• Một số con chim Hồng hoàng có màu vàng nhạt ở gáy do chúng dùng phần dầu tiết ra từ tuyến hậu môn để nhuộm lông

Chân & móng:

• Chân ngắn nhưng chắc khỏe, có màu xám chì, xám đen
• Chân có 3 ngón trước và 1 ngón sau, móng cong, sắc

Tập tính & hành vi của chim Hồng hoàng

Chim Hồng hoàng đang ăn quả dầu.

Chim Hồng hoàng được đánh giá là một trong những loài chim thông minh và có nhiều tập tinh thú vị nhất hiện nay. Chi tiết hãy cùng tìm hiểu ngay bên dưới đây nhé.

Tập tính sinh sống

Sau đây là một số tập tính sống đặc biệt của chim Hồng hoàng:

• Chim Hồng hoàng là loài chim chủ yếu sống trên những tán cây cao, rất hiếm khi xuống đất trừ khi uống nước hoặc ăn trái cây rụng.
• Loài chim này cũng thường chọn cách sống đơn độc, ghép đôi hoặc 1 gia đình nhỏ, một khi đã lựa chọn bạn đời thì chúng rất chung thủy và thường sống với nhau cả đời.
• Mỗi một chú chim/cặp đôi thường sẽ lựa chọn cho mình một vùng lãnh thổ rộng lớn, có thể lên tới vài km2 để sinh sống và đánh dấu lãnh thổ bằng cách bay lỡn, gõ mỏ hoặc kêu to.

Chủ yếu ăn trái cây

Chim Hồng hoàng rất thích ăn trái cây rừng, nhất là các loài quả mọng, ngọt như quả sung, quả chò, quả dầu,...Cũng nhờ tập tính này mà loài chim này góp phần quan trọng trong việc phát tán các loài cây rừng.

Thỉnh thoảng loài chim này mới ăn thêm một số loài động vật nhỏ như thằn lằn, bọ cánh cứng, châu chấu,...

Rất thông minh

Hồng hoàng là một loài chim có trí nhớ rất tốt, chúng có thể ghi nhớ được các vị trí của cây ăn quả trong rừng theo mùa. Chúng cũng thường xuyên quan sát, học hỏi từ đồng loại của mình.

Làm tổ trong hốc cây và niêm phong tổ

Chim Hồng hoàng có tập tính sinh sản vô cùng đặc biệt đó chính là làm tổ trong hốc cây và niêm phong tổ. Cụ thể như sau:

• Chúng tận dụng các hốc cây tự nhiên với độ cao từ 10 - 30 m để làm tổ và sử dụng trong nhiều năm.
• Khi sinh sản, chim Hồng hoàng mái sẽ chui vào gốc cây, sau đó cả chim trống lẫn chim mái dùng bùn, phân hoặc thức ăn nghiền nát để bịt kín tổ, chỉ chừa 1 khe hẹp rất nhỏ.
• Chim mái có thể ở trong tổ suốt 2 - 3 tháng để ấp trứng và nuôi con
• Chim trống sẽ đảm nhận nhiệm vụ cung cấp thức ăn để nuôi chim cái và chim non
• Chiếc tổ chỉ được phá lớp bịt kín khi chim con mọc đủ lông

Tiếng kêu to, vang xa

Chim Hồng hoàng có tiếng kêu rất đặc biệt với âm thanh đặc trưng là “gak-gak” hoặc “kraaaah” có thể vang xa tới vài trăm mét. Chúng dùng tiếng kêu này để cảnh báo kẻ thù, xác định lãnh thổ hoặc liên lạc với bạn tình của mình.

Ngoài ra, loài chim này cũng hay có hành vi dùng mỏ gõ vào cây hay mũ sừng của “bạn đời” để tán tỉnh, ra hiệu.

Tình trạng bảo tồn chim Hồng hoàng

Hình ảnh chú chim Hồng hoàng đang được chăm sóc tại VQG Cát Tiên.

Hiện nay, số lượng chim Hồng hoàng trong tự nhiên ngày càng sụt giảm trầm trọng, nhiều quốc gia trên thế giới đã có những chính sách đặc biệt để bảo tồn chúng.

Xếp hạng bảo tồn

Hiện nay, việc bảo tồn chim Hồng hoàng hiện đang là một vấn đề hết sức lo ngại ở nhiều quốc gia do số lượng của chúng ngày càng suy giảm nghiêm trọng.

• Năm 2018, Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) xếp chim Hồng hoàng vào nhóm “VU - Vulnerable” - Dễ tổn thương.
• Theo Nghị định 06/2019/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam, chim Hồng Hoàng được xếp vào danh sách “Loài nguy cấp, quý hiếm nhóm IB cấm săn bắn, nuôi nhốt, buôn bán dưới mọi hình thức, trừ mục đích nghiên cứu, bảo tồn.

Các hoạt động bảo tồn

Riêng tại Việt Nam đã và đang thiết lập nhiều khu bảo tồn rừng đặc dụng như khu bảo tồn thiên nhiên Kon Ka Kinh - Gia Lai, vườn quốc gia Cúc Phương, Yok Đôn, Cát Tiên để bảo vệ một số cá thể chim Hồng hoàng.

Trên thế giới cũng có nhiều chương trình bảo tồn Hồng hoàng quy mô lớn, đặc biệt ở Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia. Thậm chí một số tổ chức lớn như BirdLife International, TRAFFIC và WWF cũng tham gia vảo việc bảo tồn loài chim này thông qua việc giám sát và chống buôn lậu.

Sự thật thú vị về chim Hồng hoàng

Ngay bên dưới đây là một số sự thật thú vị về chim Hồng hoàng mà có thể chưa ai nói cho bạn biết đâu nè, cùng tìm hiểu ngay nhé.

• Mỏ sừng khổng lồ nhưng rất nhẹ do chúng cấu tạo từ Keratin rỗng ruột.
• Tên gọi “Hồng hoàng” không hề liên quan đến màu hồng mà chúng bắt nguồn từ văn hóa cổ đại, chỉ loài chim quý hiếm, có thân hình to lớn.
• Buceros bicornis là loài chim có kích thước cơ thể về sải cánh lớn nhất trong họ Hồng Hoàng.
• Chỉ sống được trong rừng nguyên sinh vì chúng chỉ có thể làm tổ trong các hốc cây lớn trong rừng già cho nên khi môi trường bị tàn phá, loài chim này sẽ có xu hướng biến mất.
• Đối với người Dayak (Borneo) hay một số dân tộc bản địa ở Thái Lan, Malaysia, Hồng hoàng là đại diện cho thần linh, quyền lực và trí tuệ. Đặc biệt chiếc “mũ sừng” của chúng được xem là một vật rất linh thiếng.

Hỏi đáp về chim Hồng hoàng?

Chim Hồng hoàng có ở Việt Nam không?

Có, loài chim này từng xuất hiện trong tự nhiên tại Việt Nam nhưng sau đó đã gần như tuyệt chủng trong tự nhiên và chỉ còn một vài cá thể được nuôi dưỡng trong các khu bảo tồn.

Chim Hồng hoàng có quý hiếm không?

Hồng Hoàng là một loài chim rất quý hiếm thuộc nhóm “động vật hoang dã quý hiếm, nguy cấp” cần được bảo vệ.

Chim Hồng hoàng ăn gì?

Loài chim này ăn trái cây là chủ yếu, thỉnh thoảng ăn thêm côn trùng, thằn lẵn,...

Chim Hồng hoàng làm tổ ở đâu?

Hồng Hoàng thường làm tổ trong các hốc cây có sẵn ở các cây cổ thụ với chiều cao từ 10 - 30 mét.

Hình ảnh chim Hồng hoàng đẹp

Ngay bên dưới đây là những hình ảnh đẹp và chân thực nhất về chim Hồng hoàng - Một loài chim có vẻ ngoài độc đáo, quý hiếm và hầu như không xuất hiện trong tự nhiên tại Việt Nam. Đảm bảo vẻ đẹp hoang dã cùng thần thái kiêu hãnh của chúng sẽ khiến bạn phải trầm trồ và khó lòng rời mắt cho mà xem.

Hình ảnh một chú chim Hồng hoàng non chưa mọc lông.

Cận cảnh “chiếc sừng” độc đáo của một chú chim Hồng hoàng.

Hình ảnh chú chim Hồng hoàng với chiếc mỏ sừng độc đáo.

Hình ảnh chú chim Hồng hoàng đang dang cánh bay.

Một chú chim Hồng hoàng với bộ lông có màu sắc độc đáo.

Một chú chim Hồng hoàng trong tự nhiên với vẻ ngoài ấn tượng.

Qua bài viết trên, chimcanhdep.com đã chia sẻ chi tiết về chim Hồng Hoàng - một loài chim hoang dã vô cùng quý hiếm và được bảo tồn nghiêm ngặt. Chúng không chỉ đơn thuần là một loài chim đẹp mà còn có vai trò quan trọng trong việc phát tán hệ sinh thái rừng nhiệt đới. Tuy nhiên số lượng loài chim này ngày càng suy giảm vì bị săn bắt trái phép, mất rừng,...hãy cùng chung tay để bảo vệ chim Hồng hoàng nhé!

Chào tạm biệt và hẹn sớm gặp lại các bạn trong những bài viết khác của chuyên mục Blog để cùng nhau khám phá thế giới chim cảnh phong phú hơn nữa nha.