Chim bói cá - 10 loại chim bói cá phổ biến ở Việt Nam

Tìm hiểu đặc điểm, tập tính và 10 loài chim bói cá phổ biến ở Việt Nam như bói cá lớn, bói cá sông, bói cá mỏ đỏ, bói cá đầu đen, bói cá lùn, bói cá mào,...

Chim bói cá là tên gọi chung của những chú chim nhỏ bé có màu sắc sặc sỡ cùng chiếc mỏ dài và khả năng săn mồi dưới nước đỉnh cao - là một hình ảnh quen thuộc thường xuyên xuất hiện ở các dòng sông, ao hồ, rừng ngập mặn ở Việt Nam.

Nếu bạn muốn tìm hiểu rõ về đặc điểm chung cũng như một số loài chim bói cá phổ biến ở Việt Nam thì hãy đón đọc bài viết dưới đây của chim cảnh đẹp nhé!

Giới thiệu về chim bói cá

Tìm hiểu về nhóm chim bói cá.

Chim bói cá có tên tiếng Anh là Kingfisher, là tên gọi chung của một nhóm chim có bộ lông sặc sỡ cùng chiếc mỏ dài nhọn và có kỹ năng “bắt cá” cực đỉnh thuộc bộ Sả - Coraciiformes. Hiện họ bói cá có tới hơn 90 loài, phân bố rộng khắp toàn cầu. Riêng tại Việt Nam có khoảng hơn 10 loài chim bói cá sinh sống khắp từ các vùng đồi núi cho tới đồng bằng và ven biển.

Mặc dù chim bói cá không thuộc nhóm nguy cấp nhưng tại Việt Nam một số loài chim bói cá đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi mất môi trường sống, săn bắt trái phép và giảm sút nguồn thức ăn.

Đặc điểm chung của chim bói cá

Hình ảnh chim bói cá săn mồi trong nước.

Mặc dù có tới hơn 90 loài chim bói cá khác nhau, tuy nhiên chúng đều có một số đặc điểm chung về hình thái cũng như tập tính và hành vi, cụ thể như sau:

Hình dáng cơ thể đặc trưng

Phần lớn các loài chim bói cá đều có chung những đặc điểm về hình thái như sau:

• Kích thước nhỏ - trung bình với chiều dài từ 10 - 40 cm
• Đầu to, thân ngắn, cổ ngắn
• Mỏ dài, thẳng, nhọn và rất khỏe
• Cánh ngắn, tròn nhưng bay rất nhanh
• Chân ngắn với kiểu 3 ngón trước dính chặt nhau

Màu lông sặc sỡ

Các loại chim bói cá đều có màu lông vô cùng sặc sỡ và bắt mắt với các tông màu như xanh lam, xanh ngọc, cam, trắng, đen và đỏ.

Đặc biệt giữa chim bói cá trống và bói cá mái không có sự khác biệt nhiều về ngoại hình, màu sắc (dị hình lưỡng tính).

Thị lực rất tốt

Một điểm chung nổi bật ở nhóm chim bói cá đó chính là thị lực rất tốt, cụ thể như sau:

• Thị lực sắc bén: Dễ dàng nhìn rõ con mồi nhỏ dưới mặt nước từ khoảng cách vài mét nhờ đôi mắt có mật độ tế bào thị giác rất cao.
• Khả năng điều chỉnh thị lực linh hoạt: Chim bói cá có khả năng điều chỉnh hình dạng thủy tinh thể giúp chúng “lấy nét” vô cùng nhanh chóng và màng mắt thứ ba “nictitating” giúp vảo vệ mắt và hỗ trợ nhìn rõ trong nước.
• Ước lượng chính xác khoảng cách: Chim bói cá có thị giác lập thể cho phép chúng định vị con mồi bằng cả hai mắt, từ đó góp phần tính toán chính xác quãng đường cũng như góc lao để có thể bắt mồi nhanh gọn

Khả năng săn mồi điêu luyện

Những chú chim bói cá có kỹ năng săn mồi vô cùng điêu luyện, chúng thường đậu im trên các cành cây gần mặt nước rồi chờ đợi cá bơi qua, sau đó lao thẳng xuống khóa chặt con mồi bằng chiếc mỏ dài nhọn rồi bay lên lại đậu trên cành cây để thưởng thức “chiến lợi phẩm”.

Làm tổ trong hang đất

Một điểm khác biệt lớn nhất giữa nhóm chim bói cá với các loài chim khác là chúng không làm tổ trên cành cây mà thường đào hang trong vách đất, bờ ao, bờ sông với độ sâu từ 30 - 100 cm để làm tổ.

10 loài chim bói cá phổ biến ở Việt Nam

Cùng tìm hiểu chi tiết về 10 loài chim bói cá phổ biến tại Việt Nam để xem chúng có điểm gì nổi bật không nhé.

Bói cá lớn

Một chú bói cá lớn Halcyon smyrnensis với chiếc mỏ to màu đỏ đặc trưng.

Bói cá lớn hay còn gọi là bói cá mỏ đỏ, sả đầu nâu, tên khoa học là Halcyon smyrnensis, một trong những loài chim bói cá phổ biến ở Việt Nam với mật độ phân bó rộng khắp từ vùng đông bằng sông Hồng đến miền Trung, Tây Nguyên cho đến vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Đặc điểm chung của bói cá lớn:

• Kích thước: 28 - 30 cm, lớn hơn những loài bói các khác ở Việt Nam
• Mỏ to, dài có màu đỏ sậm nên chúng còn được gọi là bói cá mỏ đỏ
• Đầu và ngực có màu nâu sẫm, nâu đỏ, ngực có màu trắng tinh, lưng - cánh - đuôi có màu xanh lam rực rỡ
• Thức ăn đa dạng như cá nhỏ, côn trùng, ếch, nhái, thằn lằn, rắn hoặc chuột nhỏ

Bói cá sông (Bói cá thường)

Màu sắc ấn tượng của chim bói cá sông (Bồng chanh).

Bói cá sông hay còn gọi là chim bồng chanh, tên khoa học là Alcedo atthis là một trong những loài chim bói cá nhỏ nhắn, đẹp và phổ biến tại Việt Nam khi xuất hiện tại cả 3 miền Bắc - Trung - Nam.

Đặc điểm của bói cá thường:

• Kích thước khá nhỏ, chỉ từ 16 - 17 cm
• Lưng - cánh - đuôi có màu xanh lam ánh kim rực rỡ
• Bụng - ngực - má có màu cam đậm hoặc nâu đỏ
• Cổ họng có vệt trắng rõ rệt
• Chủ yếu ăn cá nhỏ, tép, tôm hoặc các loài côn trùng thủy sinh.

Bói cá lùn

Một chú bói cá lùn với bộ lông có màu cầu vồng.

Bói cá lùn hay còn gọi là bói cá đầu vàng, bói cá ngũ sắc, tên khoa học là Ceyx erithaca. Đây là một trong những loài chim bói cá nhỏ có màu sắc sặc sỡ nhất ở Việt Nam. Phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền núi phía Bắc hoặc Tây Nguyên.

Đặc điểm của bói cá lùn:

• Kích thước rất nhỏ chỉ từ 12 - 14 cm
• Đầu có màu cam hoặc đỏ tươi
• Lưng - cánh - đuôi có màu xanh tím hoặc xanh lam ánh kim
• Ngực và bụng có màu vàng cam sáng
• Cánh có màu đen pha màu xanh lam sẫm.
• Mỏ ngắn, to có màu đỏ cam
• Thường ẩn mình kín đáo, hiếm bị phát hiện mặc dù có ngoại hình nổi bật.
• Không ăn cá nhiều mà chủ yếu ăn côn trùng nhỏ, nhện, thằn lằn, cua, ếch nhỏ,...

Bói cá sọc trắng

Bói cá sọc trắng với bộ lông có hai màu trắng - đen đơn điệu.

Bói cá sọc trắng có tên khoa học là Ceryle rudis, cũng là một loài chim bói cá có mặt phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt ở vùng đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng vien biển Nam Bộ.

Đặc điểm của bói cá sọc trắng:

• Kích thước trung bình từ 25 - 28 cm
• Lông có hai màu chủ đạo là đen - trắng tạo nên sự tương phản độc đáo
• Đầu có phần lông mào dựng ngược
• Mỏ dài nhọn, đen bóng
• Đuôi dài, bo tròn
• Có khả năng bay lơ lửng trên không
• Thức ăn chính là cá nhỏ, tôm, tép hoặc côn trùng thủy sinh

Bói cá mỏ cò (Sả mỏ rộng)

Chim bói cá sả mỏ rộng với chiếc mỏ to màu đỏ.

Chim bói cá mỏ cò hay còn có tên gọi khác là Sả mỏ rộng, tên khoa học là Pelargopsis capensis, một trong những loài chim bói cá lớn nhất ở Việt Nam. thường phân bố ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên và miền Trung.

Đặc điểm của sả mỏ rộng:

• Kích thước rất lớn từ 33 - 38 cm
• Mỏ có màu đỏ cam rất to, hình dáng giống mỏ cò
• Đầu có màu xám nâu, lưng - cánh - đuôi có màu xanh lam, ngực - bụng có màu vàng kem hoặc vàng nhạt, châ ngắn có màu đỏ cam.
• Thường ăn các loại cá nhỏ, tôm, cua, ếch nhái thậm chí là chim non

Bói cá tai lam

Hình ảnh sắc nét của một chú chim bói cá tai lam (Bồng chanh tai xanh).

Bói cá tai lam hay còn gọi là bồng chanh tai xanh, tên khoa học là Alcedo meninting, một trong những loài chim bói cá nhỏ nhắn, xinh xắn ở Việt Nam. Phân bố phổ biến tại khu vực Tây Nguyên, miền Trung hoặc vùng rừng núi phía Bắc.

Đặc điểm của bói cá tai lam:

• Kích thuớ nhỏ, chỉ từ 16 - 17 cm, nhỏ hơn cả bói cá thường
• Đầu - lưng - cánh có màu xanh lam ánh kim, phía sau mắt có màu lam sẫm, ngực - bụng có màu cam sẫm hoặc cam tươi kéo dài tới tận đuôi
• Mỏ dài, nhọn có màu đen
• Chân ngắn màu đỏ cam
• Rất nhút nhát, thường lẩn trốn trong các bụi rậm ven suối

Bói cá rừng (Bồng chanh đỏ)

Một chú chim bồng chanh đỏ (bói cá rừng) đang “ngậm” một chú thằn lằn.

Bói cá rừng hay còn gọi là bồng chanh đỏ, tên khoa học là Ceyx erithaca là một trong những loài chim bói cá nhỏ có màu sắc sặc sỡ nhất, được ví như là “viên ngọc sống” của núi rừng Việt Nam. Loài chim này thường xuất hiện ở các khu rừng thuộc miền Trung, Tây Nguyên hoặc Nam Bộ.

Đặc điểm của bồng chanh đỏ:

• Kích thước nhỏ từ 13 - 14 cm
• Mỏ dài, mảnh có màu đỏ tươi
• Lưng và đầu có màu tím ssamx ánh xanh, mặt - ngực - bụng có màu cam rực hoặc vàng tươi, canh có màu đen pha xánh ánh tím
• Chân nhỏ có màu đỏ, cam đỏ
• Không ăn cá mà chỉ ăn côn trùng, bọ cánh cứng, thằn lằn, ếch, nhái vì chỉ săn mồi trong rừng rậm chứ không săn mồi gần mặt nước

Bói cá đầu đen (sả đầu đen)

Vẻ ngoài ấn tượng của bói cá đầu đen - Sả đầu đen.

Bói cá đầu đen hay còn gọi là sả đầu đen, tên khoa học là Halcyon pileata là một trong những loài chim bói cá có ngoại hình dễ nhận diện nhất Việt Nam với chiếc đầu đen tuyền, mỏ đỏ tươi cùng bộ lông xanh - trắng nổi bật. Loài bói cá này phana bố rộng khắp cả 3 miền Bắc - Trung - Nam, đặc biệt là những khư rừng ngập mặn, rừng tràm, bìa rừng ẩm.

Đặc điểm của bói cá đầu đen:

• Kích thước trung bình từ 28 - 30 cm
• Đầu có màu đen tuyền, mỏ dài có màu đỏ tươi
• Lưng - cánh có màu xanh lam sẫm, ngực - bụng có màu trắng kem, đuôi có màu xanh lam nhạt
• Chân ngắn có màu đỏ tươi
• Thức ăn đa dạng như tôm, cá, côn trùng, chuột, rắn, ếch, nhái,...

Bói cá mào

Ngoại hình đáng yêu của một chú chim bói cá mào.

Bói cá mào hay còn gọi là bói cá khổng lồ, bói cá đầu dựng, tên khoa học là Ceryle lugubris, là một loài chim bói cá có kích thước lớn, hiếm gặp ở Việt Nam vì chúng thường sinh sống ở những suối đá, thác nước ở vùng rừng núi sâu, hoang vắng ít tiếp xúc với con người.

Đặc điểm của bói cá mào:

• Kích thước rất lớn với chiều dài từ 41 - 43 cm
• Đầu có màu dựng đứng với hai màu đen - trắng xen kẽ rất oai vệ
• Lông có màu trắng pha đen cùng nhiều vệt sọc, đốm như cẩm thạch.
• Mỏ to, nhọn màu đen gốc trắng
• Chân ngắn màu xám đen
• Thức ăn chính là cá nhỏ, tôm tép hoặc côn trùng thủy sinh

Bói cá cổ khoang

Hình ảnh chim bói cá cổ khoang đang ngậm một con tép nhỏ.

Bói cá cổ khoang hay còn gọi là bói cá cổ vòng, tên khoa học là Halcyon chloris, là một loài bói cá phân bố phổ biến ở miền Nam nước ta, nhất là các vùng ven biển, rừng ngập mặn, cù lao, rừng tràm,...nổi bật với chiếc “vòng cổ màu trắng” đặc biệt.

Đặc điểm của bói cá cổ khoang:

• Kích thước trung bình từ 22 - 25 cm
• Đầu và lưng có màu xanh lam đậm, mặt - cổ - bụng có màu trắng với khoanh trắng rộng ở cổ trông giống một chiếc “vòng cổ”
• Mỏ to, có màu đỏ cam hoặc xám đen
• Chân ngắn, có màu xám nhạt
• Là loài ăn tạp với các loại thức ăn như cá, tép, cua nhỏ, thằn lằn, côn trùng, ếch, nhái,...

Những sự thật thú vị về chim bói cá

Ngay bên dưới đây là một số sự thật thú vị về họ bói cá mà đảm bảo bạn sẽ chưa từng nghe qua đâu nè, cùng tìm hiểu ngay nha.

• Bói cá là loài chim được các nhiếp ảnh gia yêu thích nhất vì có màu sắc sặc sỡ và hành vi săn mồi thú vị - chúng còn được gọi là “muse - nàng thơ” của các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp.
• Không phải loài chim bói cá nào cũng sống gần nước, điển hình như bói cá mỏ đỏ (sả mỏ đỏ) chỉ sống ở trong rừng rậm, đầm lầy và săn mồi trên cạn.
• Màu sắc sặc sỡ của chim bói cá không phải do sắc tố mà do cấu trúc vi mô phản chiếu ánh sáng - màu cấu trúc
• Chim bói cá luôn đập mồi để khiến con mồi bất động và làm mềm chúng trước khi nuốt
• Mặc dù chúng tên là “bói cá” nhưng không phải loài bói cá nào cũng ăn cá, chúng có thể ăn tôm, côn trùng, thằn lằn, chuột,...

Qua bài viết trên, chimcanhdep.com đã chia sẻ cho bạn rất nhiều thông tin liên quan về chim bói cá, hy vọng các bạn đã có một cái nhìn sâu sắc nhất về nhóm chim độc đáo, xinh đẹp này. Chúng khổng chỉ là một điểm nhấn sinh động cho thiên nhiên mà còn thể hiện sự đa dạng sinh học của nước ta.

Nếu bạn muốn khám phá thêm nhiều loài chim cảnh hay nhóm chim đẹp, độc, lạ khác thì hãy đón đọc các bài viết tiếp theo trong chuyên mục Blog của chúng tôi nhé, hẹn sớm gặp lại!